Zararlı sonuçlarını gözetmeksizin, kontrolsüz bir şekilde ısrarla yapılan işlere bağımlılık diyebiliriz. Bağımlı olan kişiler bağımlı oldukları maddenin zararlı sonuçlarını görmezden gelerek “istesem bırakırım” gibi cümlelerin arkasına sığınırlar. Kişi bağımlı olduğu maddeye karşı kendini engelleyemez. Kendisine zarar verdiğini kabul etmez; çünkü keyif almaktadır. İşte en çıkılmaz durum burada başlar. Keyif veren bir madde ya da uğraş pek çok kişi tarafından kolayca terkedilemez. Hele ki bağımlılık söz konusu ise bundan kurtulmak için oldukça itinalı davranmak gerekmektedir. Kurtulma yöntemlerine geçmeden önce bağımlılık türlerini biraz inceleyelim:
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NÜN SINIFLANDIRDIĞI MADDE BAĞIMLILIĞI TİPLERİ;
- Opyat Tipi Bağımlılık
- Alkol, Barbütürat, Benzodiazepin Tipi Bağımlılık
- Esrar Tipi Bağımlılık
- Kokain Tipi Bağımlılık
- Uyarıcı Tipi Bağımlılık
- Hallusinojen Tipi Bağımlılık
- Solunan Çözücü Tipi Bağımlılık
- Tütün Tipi Bağımlılık
- OPYAT TİPİ BAĞIMLILIK
Metadon, morfin, eroin ve kodein maddelerini kapsayan bağımlılık tipidir. Eroin yarı sentetik, morfin ve kodein doğal, metadon ise sentetik bir maddedir. Bu grup maddelerin bağımlılık yapma oranı çok yüksektir. Damar içi kullanım yolu ile 6-8 eroin iğnesinden sonra ruhsal, bedensel, toplumsal öğeleriyle bağımlılık yerleşmektedir.
- ALKOL, BENZODİAZEPİN, BARBÜTÜRAT TİPİ BAĞIMLILIK
Bağımlılık maddeleri içinde bağımlılık süreci en iyi modellenebilmiş madde alkoldür. Verilere göre alkol içen herkes bağımlı olmamakla birlikte, belli ve düzenli alkol alınması bağımlılık yapmaktadır. Şöyle ki; 100 ml kanda 100-150 mg kan alkol düzeyi yapacak biçimde her gün içki tüketenlerde 5 yıl içinde bağımlılık gelişmekte olup, bu süre çocuklarda ve kırk yaşından sonra alkole başlayanlarda 2-3 yıla inebilmektedir. Barbütürat dediğimiz maddeler genel anestezi ve epilepsi tedavisinde kullanılıp, teskin edici özelliği bulunmaktadır. Bu nedenle bir dönem reçetelere girmiştir.Ancak kısa süre sonra da bağımlılık yaptığı anlaşılmıştır. Ülkemizde bu gruptaki ilaçlar özel reçetelerle satılmakta, tıp dışı kullanımı önlenmeye çalışılmaktadır. Benzodiazepin, günlük yaşamda yanlış olarak performans öncesi sakinleşmek amacıyla kullanılmakta, ancak çoğu kez performansı olumsuz yönde etkilemektedir. Benzodiazepinin bağımlılık yapması kullanıldığı dozla yakından ilişkilidir. Günlük dozun iki ile beş katı arasında kullanılması halinde altı ayda bağımlılık yaptığı anlaşılmıştır.
- ESRAR TİPİ BAĞIMLILIK
Marihuana Hint Keneviri denilen bitkinin yapraklarının kurutulması ile, haşhaş ise bitki özsuyunun çözücülerde işlenmesi ile elde edilir. Esrar yağsever özelliği ile anında vücuda yayılıp hayati organlara kadar ilerleyebilmektedir. 30 gün organlarda kalabilir. Esrarın fiziksel bağımlılık yaptığı kanıtlanmıştır.
- KOKAİN TİPİ BAĞIMLILIK
Kokain çok şiddetli bir uyarıcıdır. Öyle ki, doğrudan beyin kabuğunu etkiler. Alındıktan kısa bir zaman sonra metabolize olur. Yaklaşık 20 dakikada metabolize olduğundan kısa sürede tekrar alıma arzusu ortaya çıkar. Aşırı dozdan meydana gelen ölümler kokainin çabucak metabolize olmasından kaynaklanır.
- UYARICI TİPİ BAĞIMLILIK
Uyarıcı ilaçlar tıpta, çocuklarda görülen aşırı hareketlilik diye adlandırabileceğimiz, bazı uyku bozukluklarının tedavisinde, klinik bir sorunun iyileştirilmesinde sınırlı olarak kullanılmaktadır. Uyku düzeninin olmaması gibi bahanelerle kötüye kullanıldığı bilinmektedir. Ülkemizde özel renkli reçetelerle temin edilmektedir.
- HALLÜSİNOJEN TİPİ BAĞIMLILIK
Sözcük anlamı hallüsinasyon oluşturan demektir. Benzeri diğer pek çok maddenin yanı sıra bağımlılığının modellenmesindeki sorun halen sürmektedir.
- SOLUNAN ÇÖZÜCÜ TİPİ BAĞIMLILIK
Oje, kuru temizleme maddeleri, daksil, yapıştırıcılar, saça şekil veren püskürtücüler, metal parlatıcılar ve hatta kokulu kalem ve silgiler bu tip bağımlılığa yol açan etkenlerdir. Bu maddelerin ulaşılabilme kolaylığı ve temin edilme ucuzluğu nedeniyle yaygın olarak kullanılması nedeniyle çok küçük yaşlarda bağımlılığa yol açmakta ve havadaki yoğunluğu nedeniyle dolaylı yoldan bağımlılık yapmaktadır.
- TÜTÜN TİPİ BAĞIMLILIK
Ülkemizde bir toplum sağlığı sorunu olarak alkolle birlikte en yaygın bağımlılık tipidir. En az alkol kadar geçmişe sahip bir bağımlılık tipi olup, bedensel süreçlere bağlı olarak yaptığı bağımlılığın modellenebilmesi son 15 yıl içinde olmuştur. O zamana kadar fizik değil psikolojik bağımlılık yaptığına inanılmıştır.